یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت وزن و چاقی، کنترل میزان مصرف غذا است. اغلب افراد در مواجهه با وسوسه‌های غذایی قادر به توقف خود در لحظه مناسب نیستند، که این امر می‌تواند به افزایش وزن و در نهایت چاقی منجر شود. اخیراً، محققان دانشگاه کلمبیا کشف مهمی را در رابطه با نحوه توقف خوردن در مغز انسان و دیگر مهره‌داران انجام داده‌اند. این کشف ممکن است افق‌های جدیدی برای درمان چاقی و بهبود روش‌های مدیریت وزن ایجاد کند. در این تحقیق، محققان موفق شدند سلول‌های عصبی خاصی را شناسایی کنند که به مغز فرمان می‌دهند تا خوردن یک وعده غذایی متوقف شود.
سلول‌های مغزی خاص در ساقه مغز
پژوهشگران دانشگاه کلمبیا به رهبری الکساندر نکتو، پزشک و دانشمند در دانشکده پزشکی و جراحی وگلس، موفق شدند سلول‌های عصبی خاصی را در ساقه مغز شناسایی کنند. ساقه مغز، قدیمی‌ترین بخش مغز مهره‌داران، نقش حیاتی در تنظیم عملکردهای خودکار بدن مانند تنفس، ضربان قلب و هضم غذا ایفا می‌کند. کشف این سلول‌ها که به‌طور خاص مسئول تصمیم‌گیری برای توقف خوردن غذا هستند، می‌تواند به توسعه روش‌های درمانی نوینی برای چاقی منجر شود. سریکانتا چودهری، دانشمند پژوهشی وابسته در آزمایشگاه نکتو، در این خصوص می‌گوید: “این سلول‌ها از نظر عملکرد، مشابه هیچ‌یک از سلول‌های عصبی دیگری که در تنظیم سیری نقش دارند، نیستند.”
این سلول‌ها مسئول یکپارچه‌سازی اطلاعات مختلفی هستند که از بدن به مغز ارسال می‌شود. از جمله این اطلاعات می‌توان به احساس غذا در دهان، پر شدن معده و مواد مغذی جذب‌شده از غذا اشاره کرد. این سیگنال‌ها در نهایت باعث می‌شوند که مغز تصمیم بگیرد که زمان توقف خوردن فرا رسیده است. این فرآیند همواره در هنگام خوردن یک وعده غذایی رخ می‌دهد: “در لحظه‌ای خاص، هنگامی که غذا می‌خوریم، ابتدا احساس سیری می‌کنیم، سپس احساس پر بودن بیشتری داریم و در نهایت تصمیم می‌گیریم که دیگر کافی است.”
چگونگی کشف و تأثیر این سلول‌های مغزی بر خوردن
برای بررسی نحوه عملکرد این سلول‌ها و چگونگی تأثیر آن‌ها بر خوردن، محققان سلول‌های مغزی را به‌گونه‌ای مهندسی کردند که با نور فعال و غیرفعال شوند. این روش به محققان اجازه داد تا مشاهده کنند که چگونه تغییرات در فعالیت این سلول‌ها می‌تواند بر رفتار خوردن موش‌ها تأثیر بگذارد. زمانی که این سلول‌ها با نور فعال شدند، موش‌ها تمایل داشتند وعده‌های غذایی کوچکتری مصرف کنند. جالب توجه است که شدت فعال‌سازی این سلول‌ها، سرعت توقف خوردن را تعیین می‌کرد. این سلول‌ها به‌طور تدریجی به موش‌ها کمک می‌کردند تا خوردن خود را کاهش دهند و در نهایت متوقف کنند.
چودهری توضیح می‌دهد: “سلول‌هایی که ما شناسایی کرده‌ایم، سیگنال توقف فوری نمی‌دهند، بلکه به‌طور تدریجی به موش‌ها کمک می‌کنند تا سرعت خوردن خود را کاهش دهند.” این ویژگی خاص این سلول‌ها می‌تواند در درمان‌های مرتبط با مشکلات خوردن مانند پرخوری‌های غیرقابل کنترل یا چاقی مفید باشد.
سلول‌ها به تمام سیگنال‌های غذایی واکنش نشان می‌دهند
محققان همچنین بررسی کردند که چگونه سایر مدارهای مغزی و هورمون‌های روده‌ای می‌توانند بر این سلول‌ها تأثیر بگذارند. آن‌ها دریافتند که این سلول‌ها به‌طور خاص توسط هورمونی که اشتها را افزایش می‌دهد خاموش می‌شوند. در عین حال، این سلول‌ها توسط آگونیست GLP-1، یک کلاس از داروهایی که برای درمان چاقی و دیابت استفاده می‌شود، فعال می‌شوند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که سلول‌های شناسایی‌شده قادرند به‌طور موثر تمام اطلاعات مرتبط با مصرف غذا، از جمله بوی غذا، دیدن آن، احساس آن در دهان و حتی هورمون‌های روده‌ای که به هنگام خوردن آزاد می‌شوند را تجزیه و تحلیل کنند.
نکتو، یکی از محققان اصلی این تحقیق، توضیح می‌دهد: “این سلول‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند تمام اطلاعات مربوط به خوردن، از جمله بوی غذا، دیدن آن، احساس غذا در دهان و هورمون‌های روده‌ای که به هنگام خوردن آزاد می‌شوند را پردازش کرده و در نهایت تصمیم می‌گیرند که زمان توقف خوردن فرا رسیده است.”
احتمال وجود سلول‌های مشابه در انسان‌ها
در حالی که این سلول‌ها تاکنون فقط در مغز موش‌ها شناسایی شده‌اند، محققان بر این باورند که سلول‌های مشابهی در مغز انسان‌ها نیز وجود دارند. چون ساقه مغز در تمام مهره‌داران مشابه است، به احتمال زیاد این سلول‌ها در انسان‌ها نیز وجود دارند. نکتو می‌افزاید: “ما فکر می‌کنیم که این یک ورودی جدید و مهم برای درک نحوه ایجاد احساس سیری و چگونگی استفاده از این احساس برای پایان دادن به یک وعده غذایی است.”
این کشف می‌تواند به محققان کمک کند تا درک بهتری از فرآیندهای عصبی مرتبط با کنترل خوردن پیدا کنند و به‌طور بالقوه به درمان‌های مؤثری برای مدیریت وزن و چاقی در انسان‌ها دست یابند.
امید به درمان‌های جدید برای چاقی
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای این تحقیق، پتانسیل آن در ارائه درمان‌های جدید برای چاقی است. چاقی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بهداشتی قرن ۲۱ است که به بیماری‌های مختلفی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان منجر می‌شود. درمان‌های موجود تا حد زیادی به تغییر رفتارهای غذایی و فعالیت بدنی بستگی دارند، اما این کشف ممکن است رویکردهای جدیدتری برای کنترل وزن و درمان چاقی فراهم کند.
نکتو می‌گوید: “امیدواریم که این کشف بتواند در آینده به درمان‌های چاقی کمک کند. با درک بهتر این فرآیند، می‌توانیم داروهایی بسازیم که به‌طور مستقیم بر این سلول‌ها تأثیر گذاشته و کنترل بهتری بر مصرف غذا و وزن بدن داشته باشیم.”
نتیجه‌گیری
این کشف علمی به ما نشان می‌دهد که مغز چگونه تصمیم می‌گیرد که چه زمانی باید خوردن را متوقف کنیم. با شناسایی سلول‌های عصبی خاص در ساقه مغز که به این تصمیم‌گیری کمک می‌کنند، محققان گامی مهم به سوی درمان‌های جدید برای چاقی و اختلالات مرتبط با آن برداشته‌اند. این تحقیقات می‌توانند در آینده به توسعه داروهایی منجر شوند که به‌طور مستقیم بر فرآیندهای عصبی کنترل خوردن تأثیر می‌گذارند، که می‌تواند به کاهش چاقی و بهبود سلامت عمومی کمک کند.
:Reference
Chowdhury, S., Kamatkar, N. G., Wang, W. X., Akerele, C. A., Huang, J., Wu, J., Nwankpa, A., Kane, C. M., Bhave, V. M., Huang, H., Wang, X., & Nectow, A. R. (2025). Brainstem neuropeptidergic neurons link a neurohumoral axis to satiation. Cell. https://doi.org/10.1016/j.cell.2025.01.018