اندوکانابینوئیدها در مغز نقش کلیدی در کنترل اشتها و مصرف انرژی دارند. محققان مرکز تحقیقاتی بیمارستان دانشگاه مونترال (CRCHUM) معتقدند که تنظیم عملکرد این مولکول‌ها می‌تواند راهی مؤثر برای مقابله با چاقی باشد.
کشف جدید در کنترل وزن بدن
سال‌هاست که پروفسور استفانی فالتون و تیم تحقیقاتی‌اش در دانشگاه مونترال در حال بررسی مکانیسم‌های عصبی هستند که بر نیاز به غذا خوردن، فعالیت بدنی و همچنین تأثیر متابولیسم بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارند.
در جدیدترین مطالعه آن‌ها که در مجله Nature Communications منتشر شده، یک گام مهم در این مسیر برداشته شده است.
نقش مغز در تنظیم وزن و فعالیت بدنی
طبق این تحقیق، کنترل وزن در موش‌ها تا حد زیادی تحت تأثیر نورون‌های هسته آکومبنس است. این بخش از مغز که غنی از اندوکانابینوئیدهاست، در تنظیم پاداش غذایی و میزان فعالیت بدنی نقش مهمی دارد.
یکی از آنزیم‌های کلیدی مغز، ABHD6، مسئول تجزیه‌ی مولکول اندوکانابینوئیدی مهمی به نام ۲-AG است. در سال ۲۰۱۶، محققان دریافتند که مهار کامل ABHD6 در بدن می‌تواند وزن را کاهش داده و از دیابت جلوگیری کند. این یافته‌ها پرسش جدیدی را مطرح کرد: این آنزیم چگونه در مغز، اشتها و وزن بدن را تنظیم می‌کند؟
کاهش اشتها و افزایش فعالیت بدنی با مهار ABHD6
پروفسور فالتون می‌گوید:
“انتظار داشتیم که افزایش سطح ۲-AG باعث افزایش اشتها شود، اما برعکس، زمانی که ژن مسئول تولید ABHD6 را در هسته آکومبنس موش‌ها حذف کردیم، انگیزه آن‌ها برای غذا خوردن کاهش یافت و علاقه‌شان به فعالیت بدنی بیشتر شد.”
در واقع، موش‌هایی که این تغییر ژنتیکی را داشتند، زمان بیشتری را روی چرخ دویدن می‌گذراندند، درحالی‌که گروه کنترل دچار چاقی و بی‌تحرکی شدند.
علاوه بر این، تیم تحقیقاتی با تزریق یک مهارکننده‌ی هدفمند ABHD6 به مغز موش‌ها، به‌طور کامل از افزایش وزن و چاقی جلوگیری کرد.
تأثیرات متناقض بسته به ناحیه‌ی مغز
توانایی هدف‌گیری مسیرهای عصبی خاص برای کنترل وزن، یک گام حیاتی برای محققان محسوب می‌شود. با این حال، مهار ABHD6 در بخش‌های مختلف مغز می‌تواند اثرات متضادی داشته باشد.
برای مثال، در سال ۲۰۱۶ فالتون و همکارش تیری آلکیر نشان دادند که مهار این آنزیم در برخی از نورون‌های هیپوتالاموس مانع از کاهش وزن می‌شود. اما در مطالعه‌ی جدید مشخص شد که مهار گسترده‌ی این مولکول در مغز، در نهایت باعث کاهش وزن در رژیم‌های پرچرب می‌شود.
بدون علائم اضطراب یا افسردگی
یکی از نگرانی‌های مهم در مسیر توسعه‌ی داروهای ضدچاقی، اثرات جانبی روانی آن‌هاست. داروی کاهش وزن ریمونابانت که گیرنده‌های کانابینوئید را در سیستم عصبی مهار می‌کرد، به دلیل عوارضی مانند افسردگی و گرایش به خودکشی از بازار خارج شد.
اما خبر خوب این است که در این تحقیق، موش‌هایی که ABHD6 در مغزشان مهار شده بود، هیچ نشانه‌ای از اضطراب یا رفتارهای افسرده‌گونه نشان ندادند.
گامی به سوی درمان چاقی و دیابت
محققان بر این باورند که این یافته‌ها می‌تواند راه را برای درمان‌های جدید چاقی و اختلالات متابولیکی مانند دیابت نوع ۲ هموار کند.
در حال حاضر، غربالگری برای توسعه‌ی مهارکننده‌های دارویی ABHD6 در حال انجام است، اما هنوز مشخص نیست که آیا مکانیسم‌های کشف‌شده در موش‌ها، در انسان نیز به همین شکل عمل خواهند کرد یا خیر.
:Reference
Lau, D., Tobin, S., Pribiag, H., Nakajima, S., Fisette, A., Matthys, D., Franco Flores, A. K., Peyot, M.-L., Madiraju, S. R. M., Prentki, M., Stellwagen, D., Alquier, T., & Fulton, S. (2024). ABHD6 loss-of-function in mesoaccumbens postsynaptic but not presynaptic neurons prevents diet-induced obesity in male mice. Nature Communications, 15(۱). https://doi.org/10.1038/s41467-024-54819-5