امکان تغییر نحوه‌ی مقابله بدن با سل: کشفی تازه در ایمنی ذاتی

سل، که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mtb) ایجاد می‌شود، سالانه سل بیش از ۱.۶ میلیون نفر را به کام مرگ می‌کشاند و یکی از مرگبارترین بیماری‌های عفونی در جهان محسوب می‌شود. چگونگی فرار این باکتری از سیستم ایمنی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه ماساچوست امهرست و موسسه تحقیقات کودکان سیاتل اخیراً کشفی شگفت‌انگیز داشته است: قرار گرفتن قبلی بدن در معرض باکتری‌های جنس Mycobacterium می‌تواند اولین خط دفاعی سیستم ایمنی را بازسازی کند. علاوه بر این، نحوه‌ی این بازسازی به چگونگی مواجهه بدن با باکتری بستگی دارد.

نتایج این تحقیق که اخیراً در مجله PLOS Pathogens منتشر شده است، نشان می‌دهد که یک رویکرد درمانی یکپارچه که تمامی جنبه‌های پاسخ ایمنی را هدف قرار دهد، می‌تواند در مبارزه با سل مؤثرتر باشد.

ایمنی: دو سیستم دفاعی در بدن

آلیسا راثچایلد، استادیار دپارتمان علوم دامپزشکی و حیوانات در دانشگاه ماساچوست امهرست و نویسنده ارشد این مقاله، توضیح می‌دهد:
“ما هر روز هزاران لیتر هوا تنفس می‌کنیم. این فرآیند ضروری، ما را به‌طور قابل‌توجهی در معرض استنشاق عوامل بیماری‌زا قرار می‌دهد که سیستم ایمنی باید به آن‌ها پاسخ دهد.”

سیستم ایمنی بدن دو بخش اصلی دارد:

1. سیستم ایمنی تطبیقی (Adaptive Immunity): این سیستم پس از قرار گرفتن در معرض یک عامل بیماری‌زا (مانند ویروس ضعیف‌شده در واکسن) آموزش می‌بیند و ایمنی ایجاد می‌کند.
2. سیستم ایمنی ذاتی (Innate Immunity): این بخش اولین خط دفاعی بدن در برابر عفونت‌هاست و شامل ماکروفاژها است، سلول‌هایی که وظیفه‌ی شناسایی و نابود کردن عوامل بیماری‌زا را دارند.

ماکروفاژهای آلوئولی (AMs)، که در کیسه‌های هوایی ریه‌ها (آلوئول‌ها) زندگی می‌کنند، نقش مهمی در مقابله با عفونت‌های تنفسی دارند. با این حال، تحقیقات قبلی راثچایلد نشان داده که هنگام ورود Mtb، این ماکروفاژها پاسخ ایمنی قوی نشان نمی‌دهند، که همین موضوع به باکتری اجازه می‌دهد تا درون این سلول‌ها تکثیر شده و به‌عنوان یک “اسب تروا” عمل کند.

امکان تغییر پاسخ اولیه سیستم ایمنی

راثچایلد می‌گوید:
“اما اگر بتوانیم این مرحله‌ی اولیه‌ی عفونت را تغییر دهیم چه؟ اگر ماکروفاژهای آلوئولی بتوانند در برابر Mtb واکنش موثرتری نشان دهند، چه اتفاقی می‌افتد؟ چگونه می‌توان سیستم ایمنی ذاتی را بازسازی کرد؟”

آزمایش بازسازی ایمنی در مدل‌های موش

دات مای، پژوهشگر مؤسسه تحقیقات کودکان سیاتل و نویسنده اول مقاله، به همراه همکارانش دو مدل آزمایشی روی موش‌ها طراحی کردند:

1. مدل اول: استفاده از واکسن BCG، که تنها واکسن موجود برای مقابله با سل است.
2. مدل دوم: ایجاد یک عفونت کنترل‌شده از Mtb، که نشان داده شده است می‌تواند از عفونت‌های بعدی جلوگیری کند.

پس از چند هفته، موش‌ها در معرض Mtb قرار گرفتند و ماکروفاژهای آلوده از هر مدل جمع‌آوری شدند تا توالی RNA آن‌ها بررسی شود.

نتایج جالب‌توجه آزمایش

تحلیل RNA نشان داد که پاسخ‌های التهابی ماکروفاژها در هر مدل متفاوت بود:

• در مدل واکسیناسیون BCG، ماکروفاژها یک پاسخ التهابی قوی مبتنی بر اینترفرون‌ها ایجاد کردند.
• در مدل عفونت کنترل‌شده با Mtb، ماکروفاژها یک برنامه التهابی کاملاً متفاوت را فعال کردند.

امکان استفاده درمانی از انعطاف‌پذیری سیستم ایمنی

راثچایلد در این رابطه می‌گوید:
“این یافته‌ها نشان می‌دهد که پاسخ ماکروفاژها انعطاف‌پذیر است و می‌توان از این ویژگی به‌صورت درمانی استفاده کرد تا سیستم ایمنی ذاتی را برای مقابله با سل بازسازی کنیم.”

این تحقیق نشان می‌دهد که شاید بتوان با دستکاری سیستم ایمنی ذاتی، پاسخ اولیه بدن به عفونت سل را تغییر داد و به درمان مؤثرتری دست یافت.

:Reference
Mai, D., Jahn, A., Murray, T., Morikubo, M., Lim, P. N., Cervantes, M. M., Pham, L. K., Nemeth, J., Urdahl, K., Diercks, A. H., Aderem, A., Rothchild, A. C. (2024). Exposure to Mycobacterium remodels alveolar macrophages and the early innate response to Mycobacterium tuberculosis infection. PLOS Pathogens, 20(۱), e1011871. https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1011871